Je ligt vredig in je bed en plots poppen er een paar vragen als Whatsapp-berichtjes op in je hoofd. ‘Zou ik een extra meeting inplannen?’ Even later: ‘Zou ik een extra freelancer aannemen?’ Nog wat later: ‘Zou ik niet eens op bezoek gaan bij mijn ouders?’ Jij en ik, we hebben zo’n 40.000 tot 60.000 gedachten per dag. Maar wat als je gedachtenmolen blijft draaien en het omslaat naar piekeren? Gedragstherapeut Filip Raes geeft ons meer inzicht over ons piekergedrag en spoort ons aan tot actie!

Ben je zelf een piekeraar? 
Ik ben dat zeker en vast! (lacht) Ik pieker al mijn leven lang. Er zijn periodes geweest waarin ik telkens bij nieuwjaar dacht: en nu zal ik het anders aanpakken en me minder zorgen maken. Om dan op 1 januari alweer als vanouds aan het piekeren te slaan: ‘Had ik niet beter zus of zo gedaan?’, ‘Wat als straks…’ En ga zo maar door. Piekeren is heel menselijk en toch denken we vaak van niet. Het is zelfs zo dat mijn cliënten verbaasd zijn wanneer ze horen dat ook ík té lang durf nadenken. Maar eigenlijk is het de normaalste zaak van de wereld. 
Vertel meer.
Als je mensen of zaken belangrijk vindt, is het normaal dat je stress ervaart wanneer die ene persoon (volgens jou) minder veilig is. Stel dat je je als ouder zorgen maakt over je kinderen, dan is dat een teken dat die belangrijk zijn in je leven. Of misschien is er net een collega die lak heeft aan open communicatie, iets waar jij net veel betekenis aan geeft. Dan is het niet vreemd dat jij je hierover druk zal maken. Wat helpt is om te realiseren dat we allemaal weleens piekergedachten hebben. 
Wanneer hebben we het volgens jou over piekeren? 
Piekeren kenmerkt zich door een manier van denken die zich tegen jou gaat keren. Er zijn 3 belangrijke eigenschappen waarin piekeren verschilt ten opzichte van reflecteren. Het eerste onderscheid: je denkt meestal over dezelfde, vervelende situaties na. Dat brengt me meteen bij de wetenschappelijke term voor piekeren: repetitief negatief denken. Het tweede verschil uit zich in controle. Piekeren komt op wanneer je het niet wil; en wanneer je wil dat het stopt, blijft het vaak doorgaan. Je hebt er geen vat op. Dat is anders bij brainstormen. Je spreekt bijvoorbeeld met je team af om rond 09.00 uur te beginnen en om 10.00 uur af te ronden. Gedurende dat uur zit je focus bij die brainstorm. De kans dat je bepaalde topics herkauwt is er, maar blijft beperkt in tijd en ruimte. Ten slotte brengt piekeren je niet dichter tot bij een oplossing. Integendeel. Problemen blijven langer hangen of worden zelfs erger. Beeld je in dat je met de wagen op weg bent naar een meeting. Tijdens de route krijg je te maken met autopech. Je kan in die situatie blijven malen en bij wijze van spreken 15 minuten in de wagen blijven zitten. In zo’n situatie verlies je kostbare tijd. Je schiet dan ook in slachtoffermodus: ‘Waarom moet mij dat weer overkomen?’ Zo’n vraag is abstract en houdt je tegen om het probleem effectief op te lossen. Niet-piekeraars zouden bij dezelfde situatie veel sneller een hands-on houding aannemen. Deze personen zullen zich eerder afvragen welke hulpmiddelen er zijn, wie ze kunnen contacteren en wat ze zelf kunnen doen om het probleem hier-en-nu zo snel mogelijk op te lossen. 

“Als je iets aan het piekeren wil doen, is de eerste stap om het op te merken.”

– Filip Raes

Zijn er mensen die sneller gedachten herkauwen dan andere? 
Psychologen zeggen dat piekeraars neurotischer zijn. Neurotische mensen zullen bij een potentiële bedreiging of een onprettige situatie sneller op de rem staan of angstiger reageren. Dat is één van de verschillen qua eigenschappen maar het is niet zo dat je de bevolking kan verdelen tussen piekeraars en niet-piekeraars. Iedereen piekert weleens. En ja, sommigen doen het zelden. Anderen doen het dan misschien weer te vaak of te veel dan eigenlijk goed is voor hen en hun gezondheid.
Hoe manifesteert dat continu tobben zich in ons lichaam? 
Je voelt je gevangen in je eigen lichaam en je hoofd. Vaak gaat piekeren gepaard met andere signalen van stress en angst. Je zit in een tunnelvisie. Je bent enorm gespannen en je gedachten blijven in rondjes draaien zonder dat je een stap vooruitzet. Dat is helemaal anders wanneer je reflecteert. Over het algemeen neem je dan een veel rustigere houding aan. 
Waarom piekeren we vooral net voor of tijdens onze nachtrust? 
In een slaapkamer is het vaak donker en zijn er weinig prikkels. We zijn als mens alerter in zo’n omgeving, iets wat ook het geval was bij onze verre voorouders. ’s Nachts was het donker en moesten we meer opletten voor gevaar. Alert zijn gaf ons een voordeel tegenover andere mensen die dat niet waren. Vaak begint piekeren met één bezorgdheid, bijvoorbeeld iets dat op je werk gebeurde die dag. En voor je het weet lig je te piekeren over de gezondheid van familieleden en je leven. ’s Nachts piekergedachten hebben is dus niet gek. Let wel, ook overdag komt piekeren voor natuurlijk. 
Wat als je minder slapeloze nachten wil? 
Als je iets aan het piekeren wil doen, is de eerste stap om het op te merken. Hoe sneller je weet dat je gedachten weer alle kanten opgaan, hoe gemakkelijker het is om die eerder negatieve flow een halt toe te roepen. 100% piekervrij zijn, dat kan je wel willen, maar dat zal je nooit lukken. 

Wil je het volledige interview lezen? Bestel Bossy’s Reflect Issue voor meer inzichten.

Beeld: Alex Green via Pexels

door Jennifer Maes